Şeker hastalığı ya da tıbbi adıyla diyabet, vücudun kan şekeri (glukoz) seviyesini kontrol eden insülin hormonunun yetersizliği ya da etkisizliği sonucu ortaya çıkan kronik bir metabolik hastalıktır. Dünya genelinde milyonlarca insan bu hastalıkla yaşamaktadır. Erken teşhis ve uygun tedavi ile diyabetin kontrol altına alınması mümkündür. Bu yazıda, diyabet türleri, belirtileri, tedavi yöntemleri ve önleme yolları detaylı şekilde ele alınacaktır.
Şeker Hastalığı Türleri
1. Tip 1 Diyabet
- Otoimmün bir hastalıktır. Bağışıklık sistemi, pankreastaki insülin üreten beta hücrelerini yok eder.
- Genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde başlar.
- Vücut hiç insülin üretmediği için insülin enjeksiyonu zorunludur.
- Günlük yaşamda karbonhidrat sayımı ve sürekli glukoz takibi gerektirir.
2. Tip 2 Diyabet
- En sık görülen diyabet türüdür.
- Vücut insüline karşı direnç geliştirir ya da yeterince insülin üretilemez.
- Genellikle yetişkinlik döneminde ortaya çıkar, ancak obezite ve hareketsiz yaşam nedeniyle genç yaşlara kadar inmiştir.
- Beslenme, egzersiz, oral antidiyabetikler ve gerekirse insülin ile tedavi edilir.
3. Gestasyonel Diyabet (Gebelik Diyabeti)
- Hamilelik sırasında ortaya çıkan geçici diyabet türüdür.
- Genellikle doğumdan sonra kaybolur, ancak ileriki yıllarda Tip 2 diyabet riskini artırır.
- Anne ve bebek sağlığı için gebelik süresince dikkatli takip edilmelidir.
Diyabet Belirtileri Nelerdir?
Şeker hastalığı, başlangıçta sinsi ilerleyebilir. Ancak aşağıdaki belirtiler ortaya çıktığında mutlaka bir doktora başvurulmalıdır:
- Aşırı susama ve sık idrara çıkma
- Sürekli açlık hissi
- Yorgunluk, halsizlik, bitkinlik
- Bulanık görme
- Yaraların geç iyileşmesi
- Cilt kuruluğu ve kaşıntı
- Ayaklarda karıncalanma, uyuşma (nöropati)
Şeker Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
- Açlık kan şekeri testi
- HbA1c (Glikozile hemoglobin) testi – Son 3 aylık kan şekeri düzeyini gösterir.
- Oral glukoz tolerans testi (OGTT)
- Rutin taramalar, özellikle risk grubundaki bireyler için erken teşhis açısından önemlidir.
Diyabet Tedavi Yöntemleri
1. İnsülin Tedavisi (Tip 1 ve Gerekirse Tip 2)
- Farklı etki sürelerine sahip insülin türleri mevcuttur (hızlı, kısa, orta ve uzun etkili).
- İnsülin pompaları ile sürekli doz ayarı yapılabilir.
2. Oral Antidiyabetik İlaçlar (Tip 2 Diyabet)
- Metformin: Karaciğerin fazla glukoz üretimini azaltır.
- SGLT-2 inhibitörleri: Glukozun idrarla atılmasını sağlar.
- DPP-4 inhibitörleri: İnsülin salgısını artırır, glukagonu baskılar.
3. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Diyet: Düşük glisemik indeksli gıdalar, rafine şekerden kaçınma, porsiyon kontrolü
- Egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta tempolu yürüyüş ya da fiziksel aktivite
- Kilo kontrolü: İdeal kiloya ulaşmak kan şekerini düzenlemede büyük rol oynar
Diyabetin Komplikasyonları Nelerdir?
Diyabet iyi yönetilmediğinde uzun vadede ciddi sağlık problemlerine neden olabilir:
- Kalp-damar hastalıkları (hipertansiyon, kalp krizi, felç)
- Diyabetik nefropati (böbrek hasarı)
- Diyabetik retinopati (görme kaybı)
- Sinir hasarı (nöropati) – Özellikle ayaklarda hissizlik, yanma, karıncalanma
- Ayak ülserleri ve kötü iyileşen yaralar
Diyabetten Korunmak Mümkün mü?
Tip 1 diyabet tamamen önlenemese de, Tip 2 diyabet için alınabilecek bazı önlemler şunlardır:
- Sağlıklı ve dengeli beslenme alışkanlığı kazanmak
- Düzenli fiziksel aktivite yapmak
- İdeal kilonun korunması
- Stres yönetimi
- Yıllık sağlık kontrollerini aksatmamak
Sonuç
Şeker hastalığı, modern yaşamın en yaygın kronik hastalıklarından biridir. Ancak doğru bilgi, erken teşhis, uygun tedavi ve disiplinli bir yaşam tarzı ile diyabetle sağlıklı bir şekilde yaşamak mümkündür. Özellikle Tip 2 diyabet için önleyici tedbirler almak, hastalığın ortaya çıkışını geciktirebilir ya da tamamen engelleyebilir. Diyabet belirtilerini tanımak, tedavi yöntemleri hakkında bilinçlenmek ve uzman doktor kontrolünde hareket etmek sağlıklı bir yaşamın anahtarıdır.
